Wat hebben kamelen en Australië met elkaar te maken? Van nature eigenlijk niets, maar momenteel leven er meer kamelen dan koala’s in Australië. Ze zijn in 1850 naar Australië gebracht als vervoersmiddel in de woestijn. Treinen en wegen zorgden ervoor dat kamelen overbodig raakten en ze werden losgelaten. De exoten bleken het goed te doen in de woestijn en zorgen nu voor grote problemen: ze vernielen gebouwen wanneer ze op zoek zijn naar water.

Exotische soorten vormen op meer plekken een probleem. Of ze nu expres of per ongeluk overgebracht zijn. Nederland heeft ook een problematische exoot die hier van nature niet voorkomt: de Aziatische duizendknoop (Reynoutria japonica). Deze plant lijkt misschien minder zorgwekkend dan kamelen, maar ze kunnen evengoed veel schade aanrichten aan gebouwen. De plant heeft een enorme groeikracht in de wortels en kan hiermee flinke schade veroorzaken aan wegen, rioleringen en funderingen.

Bijzondere bestrijding

Het kamelenprobleem in Australië is deels aangepakt door kamelen af te schieten, maar het verwijderen van de Aziatische duizendknoop blijkt een stuk lastiger. Er blijven namelijk stukjes wortel achter die gewoon weer uitgroeien tot een nieuwe plant, zelfs na elektrocutie. Als de Aziatische duizendknoop hier voor zoveel problemen zorgt, hebben ze er in Azië dan geen last van? Nee dus. Op plekken waar de duizendknoop van nature voorkomt zorgt het ecosysteem voor een evenwicht.

Dit evenwicht wordt onder andere in stand gehouden door natuurlijke vijanden. Zoals de Japanse bladvlo (Aphalara itadori) die op de duizendknoop leeft. Volgens wetenschappers kunnen deze bladvlooien ook een oplossing vormen voor het duizendknoop probleem in Nederland. De planten hebben hun natuurlijke vijanden achter zich gelaten en door de natuurlijke vijanden weer terug te brengen bij de plant kan de duizendknoop bestreden worden.

Onderbuikgevoelens

Natuurlijke vijanden gebruiken als bestrijdingsmiddel is niet nieuw: “Natuurlijke vijanden worden in de land- en tuinbouw heel positief ontvangen, want het is een schoon en veilig alternatief voor pesticiden”, zegt Suzanne Lommen, die onderzoek doet naar de Japanse bladvlooien. Een voorbeeld hiervan is het gebruik van sluipwespen tegen witte vlieg in kassen. Maar het gebruik van een exotische natuurlijke vijand om een schadelijke plantensoort te bestrijden in de natuur is in Nederland een primeur.

Nu we weten hoeveel schade uitheemse soorten aan kunnen richten lijkt dit vuur met vuur bestrijden. Het organisme wat gebruikt wordt om de invasieve soort te bestrijden is zelf namelijk ook een exoot. Ze zouden schadelijk kunnen zijn voor het ecosysteem. Maar volgens Suzanne Lommen is deze angst niet nodig: “Bestrijding van invasieve planten met exoten ligt gevoelig. Mensen denken dat het risico groot is, terwijl dat niet gebaseerd is op feiten. Het lijkt vooral om onderbuikgevoelens te gaan, zeer waarschijnlijk gevoed door ecologische rampen die zijn ontstaan na onnadenkende introductie van exoten.”

Eerst denken dan doen

Het belangrijkste woord in deze quote is onnadenkend. Ecosystemen zijn kwetsbaar en het is belangrijk dat we goed nadenken voordat we exoten loslaten. Zomaar kamelen loslaten in Australië omdat je ze even niet nodig hebt is onnadenkend, maar door gericht onderzoek te doen kunnen onderzoekers bepalen of de Japanse bladvlo vervelende gevolgen heeft voor het Nederlandse ecosysteem. Dit wordt niet direct in de natuur gedaan, eerst wordt in quarantaine faciliteiten gekeken of de bladvlo schade aanricht op Nederlandse planten. Gelukkig is dit niet het geval: de bladvlo leeft zeer specifiek van de duizendknoop.

De volgende vraag is of de Japanse bladvlo in Nederland überhaupt kan overleven. Daarom werd in 2020 een veldonderzoek gestart. Hierbij is de bladvlo voor het eerst uitgezet in de natuur, deels in gaaszakken. Een jaar veldonderzoek is niet veel en het officiële verslag van het onderzoek is nog niet gepubliceerd. Maar Suzanne Lommen geeft al een voorzichtige conclusie: er is potentie tot vestiging, reproductie en schade aan de duizendknoop. De Japanse bladvlo lijkt het dus ook op Nederlandse bodem te kunnen doen.

Niet alle exoten zijn dus één pot nat. Terwijl kamelen en de Aziatische duizendknoop schade aanrichten aan gebouwen en ecosystemen hebben we van de Japanse bladvlo niets te vrezen. En als natuurlijke vijand is de Japanse bladvlo misschien zelfs een blusmiddel tegen de Aziatische duizendknoop.

Bron

Lommen, S. (2022, 14 januari). Gastlezing Symposium Populair Wetenschappelijk Schrijven 2022, Universiteit Leiden.